Chaga – dobro z lasu

Chaga

Grzyby chaga, a właściwie to Inonotus obliquus czyli Błyskoporek podkorowy jest pasożytniczym grzybem niszczącym drzewa – głównie brzozy. Jest dość powszechnie znany na 3 kontynentach, głównie w zimnym klimacie Ameryki Północnej (Kanada, północne stany USA), Azji (Rosja – Syberia, Kazachstan, Południowa Korea, Japonia), a także w północnej i centralnej Europie.

Historia

Historia stosowania Błyskoporka podkorowego sięga tysięcy lat przed naszą erą. Shen Nung, autor pierwszej chińskiej farmakopei (2696 p.n.e.) nazywa grzyb chaga „królem wszystkich ziół”. W kulturze europejskiej jednym z najstarszych dokumentów świadczącym o wykorzystaniu owocników grzybów nadrzewnych do celów leczniczych jest „Corpus Hippocraticum” napisany przez Hipokratesa z Kos w V wieku p.n.e. Nie wymienia on co prawda z nazwy chaga jednak zalecał stosować miąższ hubiaka pospolitego do kauteryzacji ran [1, 2].

Chaga jest obecny w mitologii ludów zamieszkujących północną Kanadę, np. Indian Kri. Spożywanie herbaty z chaga było popularne wśród ludów Syberii. Stosowano ją w leczeniu zaburzeń pracy przewodu pokarmowego, na trawienie czy odtruwanie organizmu. W XVI wieku w Rosji zaczęto stosować grzyb do leczenia nowotworów. Rdzenna ludność Syberii stosowała Błyskoporka do leczenia gruźlicy, schorzeń wątroby, zapalenia i wrzodów żołądka. Na Syberii mielono grzyby i dodawano do codziennych napojów, zup i potraw. Chantowie (lud zamieszkujący zachodnią Syberię) regularnie spożywał chaga pod postacią „herbaty” i w formie do palenia [3]. Herbatę przygotowywano z odciętych nożem maleńkich kawałków grzyba, a następnie wrzucano do gotującej się wody i gotowano na wolnym ogniu przez kilka minut.

Syberia z tamtejszym klimatem nie jest łatwym miejscem do życia. Ludność nauczyła się, że regularne spożywanie chaga chroni przed chorobami, podnosi witalność i pozwala żyć dłużej i w zdrowiu. W rejonach Rosji gdzie tradycyjnie spożywano chaga notuje się aktualnie mniejszy odsetek chorób nowotworowych [4]. Do dziś na Syberii, zamiast herbaty, używa się naparu ze sklerocjów. Jest on szczególnie popularny wśród leśników, myśliwych i zbieraczy grzybów i jagód. W Finlandii podczas II wojny światowej produkowano z niego substytut herbaty, który sprzedawano pod handlową nazwą Tikkatea (ang. woodpecker tea) [5].

Herbatę z chaga spożywano od wieków również w Chinach i Korei, jako środek zapobiegający i leczniczy w infekcjach, dolegliwościach układu pokarmowego, chorobach nowotworowych czy schorzeniach wątroby. Tradycja wykorzystania Błyskoporka podkorowego przyszła do Polski ze wschodu. W 1662 roku Jan Jonston (Jan z Szamotuł) w pracy „Dendrographia”, pisząc o brzozie, wzmiankuje o stosowaniu w lecznictwie jej drewna, kory, liści, gałęzi, soku i grzybów [1]. Używając określenia grzyby brzozowe, prawdopodobnie miał na myśli m.in. Inonotus obliquus. Grzyby można odnaleźć w polskich lasach szczególnie na terenach Podlasia, Puszczy Białowieskiej czy lasów olsztyńskiech.

Badania naukowe

Wyniki współczesnych badań wtórnych metabolitów wyizolowanych ze sklerocjów Inanotus obliquus  [6] wskazują na ich szeroką biologiczną aktywność i potencjalne właściwości, m.in. hipoglikemiczne [7], antywirusowe [8,9], antymutagenne [10], przeciwnowotworowe i cytostatycze [11-13] oraz antyoksydacyjne [14-15]. Z chaga wyizolowano szereg polisacharydów, protein, aminokwasów, minerałów oraz polifenoli o udokumentowanym korzystnym znaczeniu w działaniu antyoksydacyjnym, immunomodulacyjnym, przeciwzapalnym i przeciwnowotworowym [16]. Właściwości antyoksydacyjne chaga mają znaczenie w leczeniu i zapobieganiu chorobom nowotworowym, utrzymaniu zdrowego serca czy kontrolowaniu cukrzycy [17].

Przykładowo kwas betulinowy zawarty w chaga (obecny też w korze drzew m. in. brzozy) posiada właściwości przeciwzapalne, przeciwwirusowe i antyoksydacyjne [18].

W badaniach laboratoryjnych na niektórych nowotworowych liniach komórkowych (modele takie jak Walker 256 carcinosarcoma, MCF-7 adenocarcinoma sutka, sarcoma 180, carcinoma 755, komórki raka okrężnicy HT-29) stwierdzono ich wrażliwość na wyizolowane z chaga związki [19].

Specjalistom onkologii klinicznej zdecydowanie brakuje popartych naukowo danych na temat skuteczności takich terapii u ludzi. Nie można zatem myśleć w świetle aktualnej wiedzy o chaga, jako o terapii onkologicznej. Mogłoby to powiem opóźnić wdrożenie odpowiednio wcześnie skutecznego i sprawdzonego leczenia.   Należy jeszcze wspomnieć, że potrzebnych jest też więcej badań toksykologicznych ukierunkowanych na bezpieczeństwo stosowania ekstraktów ze Błyskoporka podkorowego. Nie zmienia to faktu, że produkty z chaga są dostępne na całym świecie jako suplementy diety, a opisywane mechanizmy działania zawartych w nich substancji wskazują na potencjalne korzyści dla zdrowia.

Piśmiennictwo

  1. Szczepkowski A., Piętka J., Grzywacz A. 2013. Biologia i właściwości lecznicze błyskoporka podkorowego Inonotus obliquus (Fr.) Pilát. Sylwan 157 (3): 223−233.
  2. Rolfe R. T, Rolfe F. W. 1974. The romance of the fungus world. An account of fungus life in its numerous guises, both real and legendary. Dover Publications, Inc., New York.
  3. Moss, R. W. (2016). Chaga mushroom and cancer. Retrieved January, 16, 2023 from http://www.nrocrc.com/news/headline_news/2016/07/16/160.html.
  4. Pilz, D. (2004). Chaga and other fungal resources: assessment of sustainable commercial harvesting in Khabarovsk and Primorsky Krais, Russia. Khabarovsk, Russia: Report prepared for Winrock International, Morrilton, Arkansas and the FOREST Project.
  5. Fordjour E, Manful CF, Javed R, Galagedara LW, Cuss CW, Cheema M and Thomas R (2023), Chaga mushroom: a super-fungus with countless facets and untapped potential Front. Pharmacol. 14:1273786.
  6. Zheng, W., Miao, K., Liu, Y., Zhao, Y., Zhang, M., Pan, S., et al. (2010). Chemical diversity of biologically active metabolites in the sclerotia of Inonotus obliquus and submerged culture strategies for up-regulating their production. Appl. Microbiol. Biotechnol. 87, 1237–1254. doi:10.1007/s00253-010-2682-4
  7. Mizuno, T., Zhuang, C., Abe, K., Okamoto, H., Kiho, T., Ukai, S., et al. (1999). Antitumor and hypoglycemic activities of polysaccharides from the sclerotia and mycelia of Inonotus obliquus (Pers.: Fr.) Pil. (Aphyllophoromycetideae). Int. J.Med. Mushrooms 1 (4), 301–316. doi:10.1615/intjmedmushr.v1.i4.20.
  8. Kahlos, K., Hiltunen, R., and v Schantz, M. (1984). 3beta-Hydroxy-lanosta-8,24-dien- 21-al, a new triterpene from inontus obliquus. Planta medica. 50 (02), 197–198. doi:10. 1055/s-2007-969674
  9. Ichimura T., Otake T., Mori H., Maruyama S., 1999. HIV−1 protease inhibition and anti−HIV effect of natural and synthetic water−soluble ligninlike substance. Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry 63 (12): 2202−2204.
  10. Ham S .S., Kim S. H., Moon S. Y., Chung M. J., Cui C. B., Han E. K., Chung C. K., Choe M. 2009. Antimutagenic effects of subfractions of Chaga mushroom (Inonotus obliquus) extract. Mutation Research 672: 55−59.
  11. Jiang J. H., Dou Y., Feng Y. J., Bondartseva M. A., Gao T. H., Chen F. M. 2007. The anti−tumor activity and MDR reversal properties of constituents from Inonotus obliquus. Mikologia i Fitopatologia 41 (5): 455−460.
  12. Song Y., Hui J., Kou W., Xin R., Jia F., Wang N., Hu F., Zhang H., Liu H. 2008. Identification of Inonotus obliquus and analysis of antioxidation and antitumor activities of polysaccharides. Current Microbiology 57 (5): 454−462.
  13. Chung M. J., Chung C. K., Jeong Y., Ham S. S. 2010. Anticancer activity of subfractions containing pure com− pounds of Chaga mushroom (Inonotus obliquus) extract in human cancer cells and in Balbc/c mice bearing Sarcoma−180 cells. Nutrition Research and Practice 4 (3): 177−182.
  14. Mau J. L., Lin H. C., Chen C. C., 2002. Antioxidant properties of several medicinal mushrooms. Journal of Agricultural and Food Chemistry 50: 6072−6077.
  15. Nakajima Y., Nishida H., Matsugo S., Konishi T. 2009. Cancer cell cytotoxicity of extracts and small phenolic compounds from Chaga [Inonotus obliquus (Persoon) Pilat]. J. Med. Food 12: 501−507.
  16. Fordjour E, Manful CF, Javed R, Galagedara LW, Cuss CW, Cheema M, Thomas R. Chaga mushroom: a super-fungus with countless facets and untapped potential. Front Pharmacol. 2023 Dec 5;14:1273786.
  17. Jiang, S., Shi, F., Lin, H., Ying, Y., Luo, L., Huang, D., et al. (2020). Inonotus obliquus polysaccharides induces apoptosis of lung cancer cells and alters energy metabolism via the LKB1/AMPK axis. Int. J. Biol. Macromol. 151, 12771286. doi:10.1016/j.ijbiomac. 2019.10.174.
  18. Hordyjewska, A., Ostapiuk, A., Horecka, A., and Kurzepa, J. (2019). Betulin and betulinic acid: triterpenoids derivatives with a powerful biological potential. Phytochem. Rev. 18, 929–951. doi:10.1007/s11101-019-09623-1
  19. Shin, Y., Tamai, Y., and Terazawa, M. (2000). Chemical Constituents of Inonotus obliquus I.: a new triterpene, 3β-hydroxy-8, 24-dien-lanosta-21, 23-lactone from sclerotium. Eurasian J. For. Res. 1, 43–50. doi:10.1615/IntJMedMushr.v2.i3.30

Dr n. med. ŁUKASZ KLIMA